De Vonder 50 jaar: boekpresentatie en start van de lezingencyclus

• Spreker: De voorzitter van De Vonder
• Datum: 30 oktober 2022
• Locatie: De Ruchte
• Adres: Laan ten Roode 71, Someren
• Aanvang: 14:00 uur
• Toegang: alleen leden en genodigden
• Kosten: gratis

50 jaar heemkunde in Asten en Someren

In 2022 bestaat heemkundekring De Vonder Asten-Someren 50 jaar. In het begin van de jaren 70 van de vorige eeuw zijn er in Asten en Someren heemkundige activiteiten ontstaan door een groep liefhebbers van de lokale geschiedenis en daarmee was in 1972 de heemkundekring een feit. Enkele jaren later werden liefhebbers van het eerste uur formeel met elkaar verbonden in de "Vereniging Heemkundekring "De Vonder" Asten-Someren". De statuten vertellen ons dat dat gebeurde bij de notaris te Asten op 1 april 1975. Hoe dan ook, in 2012 vierden we het 40-jarige bestaan van De Vonder en nu in 2022 vieren we het 50-jarige bestaan.

De Vonder organiseert maandelijks een lezing en jaarlijks een kleine en een grote excursie. Dit jaar zal dat niet anders zijn. Hier in het "Jaarprogramma 2022" leest u wat er allemaal zal komen. In de maanden oktober en november gebeurt er iets extra's. Dan vindt de presentatie van het jubileumboek "Heemkundekring De Vonder 50 jaar" plaats gevolgd door vier lezingen met het centrale thema "De goede tijden van Brabant".

Presentatie van het jubileumboek

Ter gelegenheid van het 50-jarige bestaan van De Vonder komt er een jubileumboek. Het wordt een verzameling verhalen die gaan over het heden en verleden van de dorpen van de gemeenten Asten en Someren. Er wordt nu (december 2021) al flink aan gewerkt. Hoe zal het er precies uit gaan zien? Wie gaat de presentatie? Wie zal het eerste exemplaar ontvangen? Het is nu nog niet bekend, we houden u op de hoogte.

Lezingenreeks: "De goede tijden van Brabant"

Dat Brabant slechte tijden gekend heeft met oorlogen en armoede, dat is maar al te bekend, we houden er ook lezingen over. De vraag is deze keer: hebben we het hier in Brabant wel ooit goed gehad? Jazeker!

1. Om te beginnen gaan we 2000 jaar terug, naar de Romeinse tijd. De archeologische sporen die in Someren overvloedig onder de bolle akkers zijn opgegraven, maken ons nieuwsgierig naar de mensen van toen. Alles bij elkaar ziet het er best welvarend uit. Kunnen we nog nagaan wat voor mensen het waren, hoe ze leefden, welke taal ze spraken? Kom u bij de eerste lezing verbazen over wat er allemaal bekend is over het volk van toen. Van onze excursie naar Tongeren, waar een standbeeld van Ambiorix staat, weten we dat de mensen hier Kelten waren. De stripverhalen van Asterix en Obelix gaan erover en blijken te zijn geschreven in een correcte historische context, behalve dan de toverdrank, hoewel...
   De eerste lezing uit de cyclus is een geschiedenisles aan de hand van de avonturen van Asterix en Obelix.

   ---

2. Van de vaderlandse geschiedenis kent ieder de Gouden Eeuw, denk aan Rembrandt en aan de VOC. Daarbij wordt helaas niet altijd duidelijk gemaakt dat het wel feest was in Holland maar niet hier in Brabant. Oorlogen, de kleine ijstijd en de pest maakten dat er veel armoede was. Geen Gouden Eeuw van Brabant dus? Toch wel, alleen die had een paar eeuwen eerder zijn hoogtepunt. De welvaart van toen kwam voort uit de Vlaamse en Brabantse textielnijverheid. De Lakenhalle van Ieper, in zijn tijd het grootste gebouw aan deze kant van de Rijn, is nog steeds de getuige van de welvaart van toen. Havenstad Bergen op Zoom werd een van de eerste steden op het vasteland van Europa die Engelse wol mochten importeren. Van daaruit brachten karren de grondstoffen naar andere steden, zoals 's-Hertogenbosch en Eindhoven. Van de wol maakte men laken. Sinds de twaalfde eeuw stond het Brabantse laken goed bekend in Europa. Aan het begin van de veertiende eeuw konden Italianen en Spanjaarden in eigen land Brabants laken kopen.
   De tweede lezing uit de cyclus gaat over de Gouden Eeuw van Brabant.

   ---

3. Dan begint de opstand van Holland tegen Philips de Tweede. Brabant deed niet mee aan deze opstand maar lijdt wel onder het oorlogsgeweld. De opstand slaagt en Holland gaat verder als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Brabant wordt door Holland veroverd en zal als Staats Brabant zonder eigen zeggenschap door de Republiek bestuurd gaan worden. De katholieke kerk gaat ondergronds maar de bevolking blijft katholiek. De bestuurders zijn protestant. Brabant zal niet delen in de welvaart van de Republiek. De Franse Revolutie betekent het einde van de Republiek. De grondwet van Thorbecke maakt de wederopstanding van de katholieke kerk mogelijk. Overal worden kloosters gebouwd en van daaruit komt er onderwijs en zuigelingenzorg. De ouderen onder ons hebben nog scholing van de paters en de zusters gehad. Er breken betere tijden aan.
   De derde lezing uit de cyclus zal gaan over de wederopstanding van de katholieke kerk in Noord-Brabant.

   ---

4. De katholieke gezinnen zijn groot, de zuigelingensterfte is inmiddels laag en de Noord-Brabantse landbouw kan niet meer aan iedereen werk bieden. Het overschot aan arbeidskrachten maakt Noord-Brabant aantrekkelijk voor de vestiging van fabrieken. De Zaltbommelse familie Philips vestigt in 1891 zijn gloeilampenfabriek in Eindhoven. In 1928 komen de gebroeders van Doorne uit Deurne met hun bedrijf naar Eindhoven. Dit bedrijf zal enkele jaren later DAF gaan heten. Deze beide bedrijven groeien uit tot wereldspelers op hun terrein. Rond deze bedrijven zijn er meerdere technisch hoogwaardige bedrijven ontstaan. Zo is VDL groot geworden door de overname van de Philips Machinefabrieken en ASML is voortgekomen uit het Philips Natuurkundig Laboratorium. ASML is inmiddels Philips in beurswaarde en technologie voorbijgestreefd. De Europese Unie heeft de wereld de mobiele telefoon en het World Wide Web geschonken en zonder de technologie van de bedrijven rond Eindhoven had het internet niet zijn huidige bloei kunnen hebben.
   De vierde en laatste lezing uit de cyclus zal gaan over High-Tech industrie in het huidige Noord-Brabant.

Vonder 50 jaar: Het goede leven in de Lage Landen ten tijde van Asterix

• Spreker: René van Royen en/of Sunnyva van der Vegt
• Datum: 30 oktober 2022
• Locatie: De Ruchte
• Adres: Laan ten Roode 71, Someren
• Aanvang: 15:30 uur
• Toegang: iedereen is welkom, na aanmelden
• Kosten: € 5 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Tien jaar geleden, de heemkundekring bestond 40 jaar, is Herman Clerincx komen vertellen over de Keltische cultuur in heel Europa. Nu zijn we tien jaar verder. In Someren zijn inmiddels op grote schaal opgravingen gedaan van bewoning uit de Keltische tijd. Onder de bolle akkers blijken grote landbouwgebieden en begraafplaatsen te liggen uit de Romeinse tijd. De welvaart spat er vanaf. Van één bewoner van toen is het graf intact teruggevonden, hij was een lokale bewoner in Romeinse krijgsdienst.

Wat voor mensen waren het die hier woonden? Kunnen we nog iets achterhalen van hun leefwijze? Ja dat blijkt te kunnen. De mensen van hier waren Galliërs zoals Ambiorix in Tongeren, niet zo ver hier vandaan, (we zijn er op excursie geweest) en niet te vergeten Asterix en daar zal het in deze lezing over gaan.


Omstreeks 50 voor Christus wemelt het in West-Europa van de Galliërs of Kelten. Overal waar Asterix en Obelix komen ontmoeten ze hen, elk met hun eigen gewoontes, gebruiken, kleding en taal, maar toch is het familie. Er is bijna geen land in modern West-Europa waar in de tijd van Asterix geen Kelten woonden.

Wat er vandaag de dag nog over is van hun cultuur is het onderwerp van deze lezing. Zo denkt de hedendaagse gentleman in pak misschien dat hij modern gekleed is, maar zijn kostuum is van oorsprong een Gallische vinding. Dromen over een huisje buiten lijkt typerend voor de drukbezette stadsbewoner van nu, maar onze Gallische voorouders woonden ook graag in de natuur. En hoe modern is onze democratie eigenlijk? Misschien stond de bakermat ervan wel hier in de zuidelijke Nederlanden.

Deze wijsheid komt uit de koker van niemand minder dan Julius Caesar. Wat deze grote tegenspeler van Asterix en Obelix hoorde en meemaakte, schreef hij op voor de thuisblijvers in Rome. Wie vandaag zijn verhalen leest en niet door een Romeinse bril kijkt, zal ontdekken dat onze voorouders lang niet zulke barbaren waren als Caesar vond.

In deze lezing gaan we speuren naar de Gallische wortels van modern West-Europa. Historicus René van Royen en classica Sunnyva van der Vegt nodigen de toehoorders uit mee te speuren naar de Gallische wortels van modern West-Europa in het algemeen en van huidig Noord-Brabant in het bijzonder.

Vonder 50 jaar: De Gouden Eeuw van Brabant

• Spreker: Jan van Oudheusden
• Datum: donderdag 10 november 2022
• Locatie: De Ruchte OF Centraal
• Adres: Laan ten Roode 71, Someren OF Wilhelminaplein 3
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom, na aanmelden
• Kosten: € 5 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

In de vijftiende en het begin van de zestiende eeuw beleefde het hertogdom Brabant onder het bewind van de Bourgondiërs en de Habsburgers zijn eigen Gouden Eeuw als een van de rijkste en meest toonaangevende gewesten van de Nederlanden. Er werden grote rijkdommen vergaard, onder meer in de lakennijverheid en de handel. Kunsten en wetenschappen kwamen tot bloei, en de steden hier groeiden uit in een aantal en een omvang die ongekend was in Europa. Antwerpen was een indrukwekkende handelsmetropool. Brussel, waar de hertogen resideerden in het hof op de Koudenberg, fungeerde als officieuze hoofdstad van de Nederlanden. De Bosschenaren bouwden ijverig verder aan hun prachtige Sint-Jan. In deze lezing gaan we in op de achtergronden van deze uitzonderlijke bloeitijd en maken we kennis met een aantal bijzondere hoogtepunten van de kunst en cultuur uit deze periode.

Jan van Oudheusden is een enthousiast en veelgevraagd spreker. Hij was vele jaren provinciaal historicus van Noord-Brabant en vanaf 2008 als onderzoeksmedewerker verbonden aan de leerstoel Cultuur in Brabant van de Universiteit van Tilburg. Hij publiceerde diverse boeken en artikelen over de geschiedenis en het erfgoed van ’s-Hertogenbosch en van Noord-Brabant. Bij zijn pensionering in 2014 werd hem door het provinciebestuur van Noord-Brabant de provinciale onderscheiding ‘de Hertog Jan’ toegekend.

Vonder 50 jaar: Rooms-katholieke wederopstanding na 1850

• Spreker: Wies van Leeuwen
• Datum: donderdag 17 november 2022
• Locatie: De Ruchte OF Centraal
• Adres: Laan ten Roode 71, Someren OF Wilhelminaplein 3
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom, na aanmelden
• Kosten: € 5 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Wies van Leeuwen komt spreken over de invloed van de katholieke herleving op de bouwkunst en beeldende kunst. kerk. De katholieken, die sinds de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden stelselmatig waren achtergesteld ten opzichte van de protestanten, begonnen rond 1850 aan een periode van emancipatie. Er kwamen meer vrijheden voor katholieken.Daarnaast ontwikkelt de kerk zich steeds meer tot een vanuit Rome geleide organisatie, die steeds meer invloed uitoefende op het dagelijks leven van de katholieken. Zo kon de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 worden hersteld. Breda en 's-Hertogenbosch kregen een bisschopszetel. De katholieken konden ook het eigen onderwijs vormgeven. De zusters van Liefde (1832) en de Fraters van Tilburg (1844) waren daar belangrijk in. Het katholiek onderwijs, de katholieke pers en het katholieke verenigingsleven werden sterk ontwikkeld. Deze periode van hernieuwde bloei van het katholicisme in Nederland wordt de tijd van het 'Rijke Roomse Leven' genoemd en uitte zich in het leven van de gelovigen door vrijwel dagelijks kerkbezoek, vele processies, geregeld op bedevaart gaan, van vrijwel ieder gezin ging wel een zoon voor priester studeren of trad een zoon of dochter in een klooster in.

De opleving van het katholicisme leidde tot de bouw van honderden nieuwe kerken, kloosters, scholen en pastorieën. Architecten als Pierre Cuypers ontwierpen ze in een op de middeleeuwen teruggrijpende stijl die bekend is komen te staan als de neogotiek. Deze stijl ontwikkelde zich tot een echte katholieke ‘huisstijl’. Deze stijl is tot ver in de twintigste eeuw populair. Vele ateliers in Roermond, Eindhoven en ’s-Hertogenbosch leveren altaren, beelden en glasramen om deze gebouwen te decoreren. Spreker geeft een beeld van de grote invloed die deze stijl heeft gehad op het stads- en dorpsbeeld. Tevens besteedt hij aandacht aan het verval van het rijke Roomse leven door de secularisatie. Deze ontkerkelijking heeft geleid tot de sloop van vele waardevolle kerken. De toekomst van de nog bestaand gebouwen en hun inrichting is ongewis. In sommige gevallen kunnen gebouwen echter behouden blijven door herbestemming.

Spreker Wies van Leeuwen
Wies van Leeuwen is architectuurhistoricus en lange jaren beleidsambtenaar. Zijn studie kunstgeschiedenis volgde hij aan de universiteit van Nijmegen. De architectuurtheorie van de negentiende eeuw, de kerkelijke bouwkunst van het historisme en de restauratieopvattingen in de monumentenzorg houden hem in het bijzonder bezig. Tussen 1979 en 2015 was hij beleidsmedewerker cultuurhistorie en monumenten bij de provincie Noord-Brabant. In 1995 promoveerde hij op De maakbaarheid van het verleden. P.J.H. Cuypers als restauratiearchitect. In 2007 verscheen Pierre Cuypers architect 1827-1921. In 2012 publiceerde hij De 100 mooiste kerken van Noord-Brabant, in 2017 verscheen De verdwenen kerken van Noord-Brabant.

Vonder 50 jaar: Hightech-industrie in Zuidoost Noord-Brabant

• Spreker: Chris Paulussen
• Datum: donderdag 24 november 2022
• Locatie: De Ruchte OF Centraal
• Adres: Laan ten Roode 71, Someren OF Wilhelminaplein 3
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom, na aanmelden
• Kosten: € 5 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Als chef van de economieredactie van het Eindhovens Dagblad was Chris Paulussen (1954) tientallen jaren kind aan huis in het bedrijfsleven in Zuidoost-Brabant. In die periode werd in de regio Eindhoven-Helmond bedrijfsgeschiedenis geschreven.

Hij deed begin jaren negentig verslag van de Centurion-operatie bij Philips onder leiding van Jan Timmer – een van de meest ingrijpende reorganisaties in de Nederlandse bedrijfshistorie. Hij schreef ook uitvoerig over de daaropvolgende periode waarin Philips van een breed uitgewaaierd conglomeraat transformeerde tot een in gezondheidstechnologie gespecialiseerd concern.

Hij was erbij toen DAF in 1993 failliet ging, een succesvolle herstart maakte en als dochter van het Amerikaanse Paccar uitgroeide tot een van de marktleiders van de Europese truckindustrie.

Vanaf het prille begin schreef hij over de spectaculaire opkomst van chipmachinefabrikant ASML en de wijze waarop de VDL Groep uitgroeide tot een veelzijdig industrieel conglomeraat.


In de laatste tien jaar voor zijn pensioen was Chris Paulussen hoofd opinie van het ED. Hij verdiepte zich in de geschiedenis van het regionale bedrijfsleven en schreef achtergrondverhalen over de ontwikkeling van de Zuidoost-Brabantse maakindustrie tot centrum van hightech onder de naam Brainport.

Veel daarvan vond zijn neerslag in het boek ‘Sterker uit elke crisis’, dat hij in 2019 schreef ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Eindhovensche Fabrikantenkring. Na zijn pensionering is hij op freelance-basis blijven werken. Hij schrijft voor het ED commentaren en verhalen waarin hij actuele ontwikkelingen in historisch perspectief plaatst.

In zijn voordracht zal hij de geschiedenis schetsen van Zuidoost-Brabant als centrum van hoogwaardige technologie, een beeld geven van de huidige stand van zaken en een blik werpen op de toekomst.

De grenzen van de heerlijkheid Asten

• Spreker: Sandu Niessen
• Datum: dinsdag 13 december 2022
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Al van jongs af aan heeft Sandu Niessen interesse gehad in de cultuurhistorie van Asten en omstreken. De afgelopen jaren heeft hij zich verdiept in de geschiedenis van Asten vanuit verschillende archiefbronnen. In 2017 heeft de heer Niessen samen met Jan van der Heijden – conservator van het kasteel Asten – een tentoonstelling ingericht over de Grenzen van Asten.

In de lezing gaat hij in op de grenzen en grenspunten die voor het eerst opgetekend zijn in de late middeleeuwen. De bodem, de riviertjes, de hertogdommen allemaal hebben ze invloed gehad op de grenzen, maar verklaren niet alles. Tegenwoordig hebben de grenzen nog steeds dezelfde contour, maar de functie en hoe snel je de grens kon oversteken verschilt met de gemeentegrens van nu.