Smokkelen in Brabant, een spannend avontuur

• Spreker: Paul Spapens
• Datum: dinsdag 22 oktober 2019
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

In Museum Klok & Peel wordt op dinsdag 22 oktober een lezing verzorgd over de geschiedenis van het smokkelen in Brabant. De lezing wordt gegeven door Paul Spapens, publicist en oud-journalist. Hij schreef een boek over de geschiedenis van het smokkelen in Brabant. Paul Spapens is gespecialiseerd in identiteit en immaterieel erfgoed. In mei van dit jaar werd hij onderscheiden met de Zilveren Anjer, de hoogste cultuuronderscheiding van Nederland.

De lezing begint om 20.00 uur en is georganiseerd door Heemkundekring De Vonder van Asten-Someren. Het museum is gevestigd aan de Ostaderstraat 23 in Asten.

Het verhaal dat Paul Spapens vertelt begint met de onafhankelijkheid van België toen de grens tussen de twee landen definitief werd. Brabanders ontpopten zich tot zeer bedreven smokkelaars. Nergens in Nederland is meer gesmokkeld dan in Brabant. Uiteraard komen verklaringen hiervoor tijdens de lezing aan bod.

Het smokkelverhaal eindigt in het begin van de jaren ’60 van de vorige eeuw. Zijn de botersmokkelaars toen brave huisvaders geworden? Of zijn ze andere dingen gaan doen? Paul Spapens laat zien dat de gevolgen tot op de dag van vandaag groot zijn. Zijn verhaal is zowel sociaal-maatschappelijk als cultuurhistorisch. Tijdens zijn lezing waarin het onder meer ook gaat over smokkeltrucs, straffen en bijzondere smokkelproducten laat hij de nodige historische foto’s zien.

Ledenvergadering begroting en lezing "Geschiedenis van het Sinterklaasfeest"

• Spreker: Frits Booy
• Datum: dinsdag 26 november 2019
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: alleen leden
• Kosten: gratis

Het Sinterklaasfeest is een van de oudste tradities in Nederland. Het feest heeft heel wat moeten doen om te overleven. Lang was het een verboden feest nadat protestantse predikanten het feest van de katholieke bisschop probeerden af te schaffen. Ook de Kerstman probeerde de Sint van zijn troon te stoten. En tegenwoordig ligt het feest onder vuur vanwege de Zwarte-Piet-discussie. Toch wist Sinterklaas telkens te overwinnen. Hoe is hem dat toch gelukt?

• Heeft het te maken dat hij de beschermheilige is van zeevaartlieden en ongetrouwde vrouwen?
• En wat zijn dan die kinderen in een ton die dikwijls op speculaasjes staan afgebeeld?
• Hoe komt het dat de Sint met de stoomboot uit Spanje komt, terwijl hij bisschop in het oude Griekenland was? En waarom is zijn helper een donkere man en geen blanke vrouw?

Maarten van Rossums plundertochten in Brabant

• Spreker: Sander Wassing
• Datum: woensdag 18 december 2019
• Locatie: Zaal Hotel Centraal
• Adres: Wilhelminaplein 3, Someren
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

De beruchtste veldheer van de zestiende eeuw was Maarten van Rossum (ca. 1490-1555) Blaken en branden is het sieraad van de oorlog. Zijn lijfspreuk werd door hem en zijn soldaten omgezet in meedogenloze daden. Kerkklokken, zendboden en rookkolommen aan de horizon waarschuwden mensen dat de “gelderaers” in aantocht waren. Van Rossum stond in de zestiende eeuw bekend als de “Gelderse Atilla” en de “gesel van de boeren”.

Landsheer Karel V (1500-1558) koesterde de ambitie om alle Nederlandse provincies aan zijn gezag te onderwerpen. Dat betekende dat hij ook het hertogdom Gelre bij zijn gebieden wilde voegen; een ambitie waar de Gelderse hertogen zich uiteraard fel tegen verzetten. De gewone man kreeg de rekening gepresenteerd van het conflict dat tot 1543 steeds hoger opliep. Decennialang hield Maarten van Rossum, in dienst van de Gelderse hertogen, door terreur en guerrilla-oorlogvoering de Nederlanden in zijn greep. Die dreigingen kwamen in het jaar 1527 dichtbij voor de inwoners van het Sticht Utrecht. De stad Utrecht en het slot van de bisschop, Huis Ter Eem bij Eembrugge, werden toen door Van Rossum ingenomen. Dit betekende dat soldaten de regio onveilig maakten.

Wie was Maarten van Rossum en wat dreef hem? Welke krijgsbuit streek hij op en welke tactieken werden gebruikt? Waren zijn plundertochten succesvol? Deze en andere vragen worden tijdens de lezing aan de orde gesteld.

Sander Wassink
Sander Wassing heeft zich tijdens zijn studie geschiedenis gespecialiseerd in de geschiedenis van de Nederlanden gedurende de zestiende en zeventiende eeuw en schreef zijn scriptie over de Beeldenstorm (1566) en Alva’s Raad van Beroerten. Momenteel geeft Wassing als freelance historicus lezingen, schrijf hij artikelen, verzorgt gastlessen op scholen en is werkzaam als stadsgids in Leiden. Daarnaast is hij verbonden als conservator aan de Stichting Historisch Museum Hazerswoude.

Tiendaagse veldtocht

• Spreker: Ben Kok
• Datum: dinsdag 14 januari 2020
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Ons koningshuis heeft dit jaar groots in de belangstelling gestaan, maar ook in de jaren 1830-1832 stond koning Willem I in allerlei media vermeld over gans Europa. Voor de inleider van deze avond Ben Kok was het een grote gewaarwording, dat zijn betovergrootvader Hendrik Kok in 1830 de opstand in Brussel had meegemaakt, maar ook de Tiendaagse Veldtocht in 1831 en de belegering van de Citadel van Antwerpen in 1832. Het werd de aanleiding om nog dieper in de vaderlandse geschiedenis te duiken. Als lid en voorzitter van de Eerselse Leeskring heeft Ben de resultaten van zijn studie behandeld gelijk met de presentatie van een boek uit die periode “De Heldeninspecteur” van Atte Jongstra. De lezing vangt aan met teksten en plaatjes over de periode 1813 tot 1843, gedomineerd door koning Willem I, waarna specifiek wordt ingegaan op de gebeurtenissen van 1830 tot 1833.

De Belgische Opstand
Als in 1830 de Belgische Opstand uitbreekt, is de vereniging met de Belgen onder koning Willem I pas vijftien jaar oud. Het is geen gelukkig huwelijk. Vooral de Belgische elite heeft moeite met de politieke, economische en godsdienstige dominantie van Holland. Klachten waarvoor de autoritaire koning zich tamelijk ongevoelig toont. Nederlandse troepen die de orde proberen te herstellen, moeten smadelijk de aftocht blazen. Voor de koning zijn de druiven zuur. De Verenigde Nederlanden zijn niet minder dan zijn levenswerk en hij vreest voor zijn troon als de omvang van Nederland wordt teruggebracht tot die van de oude Republiek.
Toch stemt Willem I in januari 1831 in met een scheiding langs de oude grenzen – voorwaarden die zijn overeengekomen tijdens een internationale conferentie in Londen. Er is echter een probleem: de Belgen gaan niet akkoord. Zij azen op Zeeuws-Vlaanderen, Limburg en Luxemburg. Bovendien eisen ze een gunstiger verdeling van de staatsschuld.

De Tiendaagse Veldtocht
Groot is de verrassing in Europa als Nederland op dinsdag 2 augustus het net afgescheiden België aanvalt. De Verenigde Nederlanden waren het meesterwerk van koning Willem I, en hij kan de onafhankelijkheidsvoorwaarden niet verkroppen. Duizenden jongemannen pakken de wapens op. Niet dat men de Belgen terug wil, maar de geschonden eer moet worden gewroken. Was de Tiendaagse Veldtocht vooral een manifestatie van gekwetst zelfbewustzijn?

‘Neêrland’s Koning riep, “te wapen!” en alles vloog te wapen om den geleden hoon in het bloed der snoode muiters te wreeken.’ Woorden van Johannes Olivier, die in 1834 de Tiendaagse Veldtocht van drie jaar eerder beschreef en het verloop ervan bondig samenvatte: ‘In tien dagen tijds werden de opgeblazene, verwatene [vervloekte] en brooddronken Belgen op hunnen “eigen grond” door Nederlands op God en regt vertrouwende kloekhartige zonen verslagen.’

Op de loop der gebeurtenissen valt weinig af te dingen. Maar het is de ronkende partijdigheid die onze tenen doet krommen. Dit soort negentiende-eeuws patriottisme heeft er vast toe bijgedragen dat latere waarnemers de gebeurtenissen in augustus 1831 van de weeromstuit zijn gaan ridiculiseren. De Tiendaagse Veldtocht werd een zinloos oorlogje van een koppige vorst die de tekenen van zijn tijd niet verstond.

Ben Kok heeft na zijn studie op de TU Twente (afgestudeerd als werktuigbouwkundig Ir bedrijfsmechanisatie) gewerkt bij Philips Datasystems Apeldoorn (1970-1976), designer en hoofd Röntgen constructies bij Philips Healthcare Best (1976-1988), voorts hoofd computer aided design en later hoofd information management ook bij Philips Healthcare (1988-1994) en ging in 2001 met pensioen. Hij was al lid van de Eerselse Leeskring sinds 1986 en werd er later voorzitter van. Als amateur genealoog is hij ook bijzonder geïnteresseerd in de bijbehorende geschiedenissen en literatuur.

Filmavond Someren

• Spreker: Filmwerkgroep
• Datum: woensdag 19 februari 2020
• Locatie: Zaal Hotel Centraal
• Adres: Wilhelminaplein 3, Someren
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Naast oude filmpjes in zwart-wit zijn er deze keer eigen producties te zien over de geschiedenis van Someren. Bij het verschijnen van dit jaarprogrammaboekje werd er door de filmgroep gewerkt aan verfilmingen van de kerkschatten van Someren, van de geschiedenis van een van de bakkerijen en aan voorvallen aan het einde van de oorlog.

Contactavond en fotoquiz

• Spreker: Hans Dittner
• Datum: vrijdag 20 maart 2020
• Locatie: Zaal Hotel Centraal
• Adres: Wilhelminaplein 3, Someren
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: alleen leden
• Kosten: gratis

Een van de hoogtepunten in het jaarprogramma is ieder jaar weer de drukbezochte contactavond. We zorgen voor hapjes en er is volop gelegenheid tot buurten. Tussendoor spelen we een quiz. Voor deze keer hebben we foto's gemaakt van details van gebouwen in alle kerkdorpen en buitengebied van de gemeenten Asten en Someren. Welk gebouw? Er is iets te winnen!

Jaarvergadering en presentatie over kadaster Mierlo en Asten

• Spreker: Rini van de Laar en Peter van den Boogaard
• Datum: woensdag 08 april 2020
• Locatie: Zaal Hotel Centraal
• Adres: Wilhelminaplein 3, Someren
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: alleen leden
• Kosten: gratis

Meerdere heemkundekringen in Noord-Brabant en Limburg werken samen in het Aezel-project. Aezel staat voor Archief voor Erfgoed van Zuid-Nederlandse Eigendommen en Leefgemeenschappen. Dit project heeft tot doel de versnipperde erfgoedinformatie in Zuid-Nederland te verzamelen en te publiceren. Heemkundekring Myerle te Mierlo is het centrale punt van waaruit alle aangesloten heemkundekringen samenwerken.

Als basis wordt de oorspronkelijke kadasterkaart uit 1832 gebruikt en de daarbij behorende administratieve gegevens zoals eigenaar, grondgebruik en grootte. Naast het Kadaster zijn er nog veel meer oude dossiers waarin veldnamen genoemd worden zoals bijvoorbeeld het Maatboek 1792, de Cijnsregisters. Op verschillende manieren wordt gezocht naar de meest exacte en betrouwbare locatie van de veldnaam en vastgelegd op kaarten.

Na jaren van noeste arbeid is het moment gekomen dat de resultaten voor het brede publiek beschikbaar zijn. De presentatie op internet is in de vorm van Interactieve Kaarten. Rini van de Laar en Peter van den Boogaard uit Mierlo komen vertellen hoe de Interactieve Kaarten zijn ontstaan, waar te bekijken en hoe het allemaal werkt.

Schelmen en hondsvotten werck

• Spreker: Anton Neggers
• Datum: dinsdag 28 april 2020
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Het is een koude nacht in februari van het jaar 1735. Op de markt van Oirschot klinkt een geweerschot. Enkele cafébezoekers komen op het geluid af en treffen de drossaard van Oirschot en Best, mr Jean de Marcq, zwaargewond bij het raadhuis aan. Hij overlijdt kort daarna aan zijn verwondingen. De dader, oud-borgemeester Antony Andries Schepens, vlucht naar de zuidelijke Nederlanden. Hij wordt door de schepenbank bij verstek ter dood veroordeeld. Als hij jaren later in Oirschot opduikt, wordt hij opnieuw gearresteerd. Maar voordat hij berecht kan worden wordt hij door een aantal onbekenden met geweld uit het raadhuis bevrijd. Schepens wordt later opnieuw opgepakt, vastgezet in de gevangenpoort te Den Haag en in 1744 uiteindelijk terechtgesteld. “Het is schelmen en hontsvotten werck”, aldus een van de getuigen die kort na de moord worden gehoord.

Schelmen en hontsvotten-werck is ook de titel van het boek dat onderzoeker Anton Neggers schreef over deze moordzaak. Aan de hand van de originele archiefstukken wordt de moord op drossaard De Marcq, alsmede de enerverende nasleep, tot aan de executie van de dader, beschreven. Schelmen en hontsvotten werck geeft bovendien een getrouw beeld van de sociale, bestuurlijke en strafrechtelijke aspecten van de Meierij van ’s-Hertogenbosch in de achttiende eeuw. De verhouding tussen katholieken en protestanten, bestuurders en ambtenaren, de plaatselijke heren en hun onderdanen, maar ook de relatie van het locale bestuur met andere instanties, zoals de Staten-Generaal, komen aan de orde. Het boek belicht de strafrechtelijke kant van de zaak, maar plaatst bovendien de gebeurtenissen en de betrokkenen midden in hun omgeving, waardoor dorp en dorpsleven worden geschilderd in scherpe, maar kleurrijke trekken.

Anton Neggers -Boxtel 1959- studeerde rechten te Tilburg en is sinds 1986 werkzaam in het hoger beroepsonderwijs. In 1973 startte hij als genealoog met een onderzoek naar zijn eigen familie. In 2001 verscheen de Genealogie Neggers. Als genealoog en regionaal historicus is hij gespecialiseerd in de geschiedenis van de heerlijkheid Oirschot en Best. Zijn artikelen verschenen onder andere in Gens Nostra, de Brabantse Leeuw, Campinia en het Genealogisch Tijdschrift voor Oost-Brabant. Behalve over zijn eigen familie publiceerde hij de genealogieën van veel Oirschotse families, alsmede over uiteenlopende onderwerpen zoals de het plaatselijk bestuur in de achttiende eeuw, de politieke reformatie en het leven van een Spaanse jonker in Oirschot.

Ysselsteyn: excursie Duitse militaire begraafplaats

• Datum: zaterdag 23 mei 2020
• Locatie: Vertrek parkeerplaats Diepsteeckel
• Adres: Witvrouwenbergweg 18, Someren
• Aanvang: 09:30 uur
• Toegang: alleen leden
• Kosten: u ontvangt hierover nog bericht

Ein Deutscher Soldat
De militaire begraafplaats bevindt zich in Yssel­steyn, in de Provincie Limburg dicht bij de Duitse grens. De begraafplaats is de enige Duitse soldaten­begraafplaats in heel Nederland. Hier liggen 85 gesneuvelde soldaten uit de Eerste We­reldoorlog en bijna 32.000 gesneuvelden uit de Tweede We­reldoorlog op in to­taal 28 hectare. Voor iedere gesneuvelde militair werd een kruis geplaatst. De gegevens (naam, grafligging, geboorte- en sterfdatum, rang - indien bekend) zijn met witte kleur op de natuursteen aangebracht. Er zijn onge­veer 5.000 onbekende militairen begraven. Deze zijn begraven met kruizen waar Ein Deutscher Soldat op staat.

Timmermans wordt verzorgd door Duitse soldaat
In de buurt van de centrale herdenkingsplaats be­vindt zich een herdenkingssteen voor kapitein Timmermans. Kapitein Lodewijk Johannus Tim­mermans had in de Tweede Wereldoorlog voor Nederland tegen de Duitse militairen gestreden. Na de Duitse bezetting in 1940 sloot hij zich aan bij een Nederlandse verzetsgroep. In 1945 behoorde hij bij een mijnen-zoekcommando en stapte hij op een houtmijn. Hij kwam in een Canadees lazaret, waarin ook andere Nederlanders, Belgen, Canade­zen, Amerikanen en zelfs Duitsers werden ver­pleegd. Naast hem lag een gewonde Duitse militair. Nadat deze jonge Duitse militair was genezen, bleef hij zorgen voor kapitein Timmermans. Onvermij­delijk waren er dialogen tussen de twee. Bij kapitein Timmermans en de jonge Duitse militair werd het duidelijk dat vele vooroordelen die ze van elkaar hadden, niet juist waren. Kapitein Timmermans realiseerde zich, dat veel jonge Duitse militairen in het leger moesten en niet vrijwillig zijn gegaan.

28 jaar beheerder van de begraafplaats
In 1948 - drie jaar na het einde van de oorlog - kreeg kapitein Timmermans tijdelijk het beheer over de Duitse Militaire Begraafplaats in Ysselsteyn. Uitein­delijk bleef hij 28 jaar. Hij legde oorlogsgraven aan, verzorgde ze, identificeerde doden, leidde bezoe­kersgroepen rond en informeerde nabestaanden. Ook was hij betrokken bij het jeugdwerk. Samen met een Beierse pastoor en de toenmalige pastoor uit Ysselsteyn organiseerde hij voor het eerst jeugdontmoetingen in de buurt van de begraaf­plaats. Toen nog in de vorm van tentenkampen. Door zijn werk voor de Nederlands-Duitse verzoe­ning na de Tweede Wereldoorlog was hij een belangrijke integratiefiguur. Voordat hij in 1995 overleed, had hij een laatste wens: hij wilde dat zijn as op de begraafplaats werd uitgestrooid. Dit werd dan ook in 1995 gedaan.

Ginkgoboom
Deze boomsoort begon, na de atoombomaanval op Hiroshima en Nagasaki in 1945, als eerste weer te bloeien. Na ongeveer een jaar droeg hij weer groene bladeren. Daarom is deze boom een teken van hoop geworden - hoop op vrede in een betere wereld.

Lezing over Nijmegen

• Spreker: Rob Jaspers
• Datum: woensdag 10 juni 2020
• Locatie: Filmzaal Museum Klok & Peel
• Adres: Ostaderstraat 23, Asten
• Aanvang: 20:00 uur
• Toegang: iedereen is welkom
• Kosten: € 3 per persoon, voor leden van De Vonder gratis

Rob Jaspers komt vertellen over Nijmegen. Een interview.

Als verslaggever was je betrokken bij de stad en naast de krant actief. Zo werd je ook Nijmegenaar van het Jaar in 2014. Noem eens de vijf activiteiten die het meest in het oog springen.

1. Voor de herinrichting van Plein 1944 hebben we architecten uitgedaagd en een expositie in het oude pand van Dekker van de Vegt verzorgd.
2. Na de perestrojka voelde ik me als Kuifje in Rusland bij de stedenband met Pskov. Ik heb daar een krant mee opgezet, Russische journalisten begeleid en oude faxapparaten gebracht.
3. Een kleine zeshonderd Waaltochten met de Pannenkoekenboot om de ontwikkelingen rond de nevengeul te volgen. We hebben zo'n 50.000 mensen aan boord gehad.
4. Het Nieuwscafé heb ik zo'n veertien jaar gedaan en op het laatst kwamen er altijd tachtig tot honderd mensen. Op 18 mei is de laatste.
5. Nijmegen 2000 jaar. Als Maastrichtenaar heb ik nog wel proberen te bewijzen dat Nijmegen niet de oudste stad is, maar dat is niet gelukt. Het was geen elitefeestje, er waren zo'n dertig wijkfestivals.

En nu?
Niet stilzitten, door wijken blijven wandelen, verhalen schrijven. Ik moet in beweging blijven. Maar wel in alle rust. Ik was vaak gestrest. Ik stelde geen grenzen. Els en de kinderen hebben me vaak moeten corrigeren. Soms werd ik boos op iemand, maar dat was nooit persoonlijk. Ik vergeet snel en daarna werden we vaak goede vrienden. Door me zo te uiten, heb ik geen maagzweer gekregen.

---

Rob Jaspers werd op 12 mei 1954 geboren als zoon van banketbakker Léon Jaspers in Maastricht. Hij was het zesde van zeven kinderen. Hij is genoemd naar een gesneuvelde Amerikaanse militair: Robert Craig. Zijn vader had diens graf in Margraten geadopteerd. Jaspers studeerde geografie in Nijmegen, gaf een jaar aardrijkskundeles op de ivo-mavo aan de Archipelstraat en volgende de interne opleiding tot journalist bij het Brabants Dagblad in Oss. In 1977 werd hij aangenomen bij De Gelderlander en werkte de eerste tien jaar op de redactie in Boxmeer. In 1988 kwam hij op de Nijmeegse stadsredactie, waar hij nooit meer wegging. Hij was er gedurende vijf jaar ook chef. Jaspers is getrouwd met Els en heeft drie kinderen: Bregje, Jesse en Hiske, en één kleinkind: Bram. Hij kan ieder moment voor de tweede keer opa worden.

Nijmegen: stadswandeling met gids

• Datum: zaterdag 27 juni 2020
• Locatie: Vertrek restaurant De Platte Vonder
• Adres: Nieuwendijk 10, Someren-Eind
• Aanvang: 09:30 uur
• Toegang: alleen leden
• Kosten: u ontvangt hierover nog bericht

Het dagprogramma is zoals we dat gewend zijn.

• vertrek vanaf de Platte Vonder in Someren-Eind
• ontvangst in Nijmegen met koffie en gebak
• stadswandeling met gidsen van ongeveer 1,5 uur in het historische centrum van Nijmegen met de opmerking dat het, gelet op de hoogteverschillen, een stevige wandeling zal zijn.
• in het middaguur een lunch op eigen gelegenheid in het centrum van Nijmegen
  
• aansluitend een rondleiding met gidsen door museum Valkhof
• afsluitend zoals gewoonlijk met een driegangen diner in restaurant de Platte Vonder in Someren-Eind